1. Mirastan Yoksunluk Nedir?

Mirastan yoksunluk; kanunda belirtilen hallerin varlığı halinde mirasbırakanın ayrıca bir beyan ya da işlemde bulunmasına gerek kalmadan hüküm ifade ederek mirasçının, mirasçılık sıfatının yitirmesine sebep olur. Mirastan yoksunluk kişiseldir, altsoyu etkilemez; mirastan yoksunluk nisbidir, mirasçı kime karşı yoksunluk gerektiren fiilleri işlemişse o mirasbırakanın mirasından yoksun kalır. Yoksunluk halinde yoksun bırakılan kişi, mirasbırakandan önce ölmüş gibi kabul edilir ve mirasın paylaştırılması aşamasında dikkate alınmaz. Miras, kendisine halef olacak altsoyu varsa altsoy, yoksa da mirasbırakanın diğer mirasçıları arasında paylaştırılır.

2. Mirastan Yoksunluğu Gerektirecek Haller Nelerdir?

Mirastan yoksunluğu gerektirecek haller Türk Medeni Kanunu’nun 578. Maddesinde sayılmıştır; Söz konusu maddeye göre aşağıdaki kimseler, mirasçı olamayacakları gibi; ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir hak da edinemezler:

• Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak öldüren veya öldürmeye teşebbüs edenler,
• Mirasbırakanı kasten ve hukuka aykırı olarak sürekli şekilde ölüme bağlı tasarruf yapamayacak duruma getirenler,
• Mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarruf yapmasını veya böyle bir tasarruftan dönmesini aldatma, zorlama veya korkutma yoluyla sağlayanlar ve engelleyenler,
• Mirasbırakanın artık yeniden yapamayacağı bir durumda ve zamanda ölüme bağlı bir tasarrufu kasten ve hukuka aykırı olarak ortadan kaldıranlar veya bozanlar.

Yukarıda sayılan kişiler kanunen mirastan yoksun kalacak olsalar da mirastan yoksunluk, mirasbırakanın affıyla ortadan kalkacaktır.

3. Mirastan Yoksunluktan Etkilenecek Olanlar Kimlerdir?

Mirastan yoksunluk kişisel olduğu için yoksun bırakılan kimsenin altsoyu bundan etkilenmez, bu durum sadece yoksun olanı etkiler; ancak yoksun bırakılan kişinin altsoyu yok ise bu durumda miras hakkı, mirasbırakanın diğer mirasçılarına geçer.

Medeni Kanunumuzun 579. Maddesinde düzenlendiği üzere mirastan yoksunluk, yalnız yoksun olanı etkiler. Mirastan yoksun olanın altsoyu, mirasbırakandan önce ölen kimsenin altsoyu gibi mirasçı olur.

Bu durumda ifade etmek gerekir ki atanmış mirasçılar ya da kendilerine belirli mal bırakma vasiyetinde bulunulan kimselerin mirastan yoksunluğu halinde yedek mirasçı atanmamış ise bu miras hakkı altsoylarına geçmez.

Tüzel kişiler de mirastan yoksunluğu gerektiren hallerde mirastan yoksun bırakılabilecektir.

4. Mirastan Yoksunluğun Hüküm Doğuracağı An

Mirastan yoksunluk; yasada aranan koşullar oluştuğunda, mirasbırakanın ölümüyle kendiliğinden hüküm ve sonuçlarını doğurur. Bunun için mirasbırakanın ölüme bağlı bir tasarrufta bulunmuş olmasına, hayatta iken mirasbırakanın ya da ölmüş ise diğer mirasçıların dava açılmasına gerek yoktur. Fakat mirastan yoksunluğun tespiti için bir tespit davası açmak hukuken mümkündür.

5. Affın Mirastan Yoksunluğa Etkisi ve Mirastan Yoksunluğun İspatı

Mirasbırakanın mirastan yoksun bırakılan kişiyi affetmesi, yoksunluğu ortadan kaldırır. Af bir şekle tabi değildir. Mirasbırakanın, yoksun bırakılan kişiyi affettiğini açıkça gösterecek her şekilde yapılabilir; gerek yazılı beyanla gerekse sözler ve davranışlarla gösterilebilir. Af halinde yoksunluk hükümsüz hale gelir ve affın varlığını ispat yükü mirastan yoksun bırakılan tarafa aittir.

Mirastan yoksunluğu gerektiren haller her türlü delil ile ispatlanabilir. Mirastan yoksunluğun ileri sürülmesi hiçbir hak düşürücü süreye veya zamanaşımına tabi değildir. İlgili kişiler her zaman bunu yani mirastan yoksunluk olgusunu iddia edebilecektir. Mirastan yoksunluğu iddia eden kişi bu iddiasını ispatla yükümlüdür.

6. Mirastan Yoksunluk Durumunda Mirasçılık Belgesi ve İptali

Mirastan yoksunluk durumunda kişi her ne kadar mirasçılık sıfatını kaybetmiş olsa da noterden mirasçılık belgesi düzenlenmesi talep edebilir, dolayısıyla aslında mirasbırakanın mirasından yoksun bırakılan kimse de sanki mirasçıymış gibi lehine mirasçılık belgesi alabilir.

Bu durumda ilgili kişiler her zaman yeni bir veraset ilamı düzenlenmesini talep edebilirler ya da mirastan yoksun olan kişiyi de mirasçı gösteren mirasçılık belgesinin iptali için yoksun bırakılana karşı dava açabilirler. Açılacak olan bu dava çekişmeli bir dava türü olup hiçbir hak düşürücü süreye ya da zamanaşımına bağlı değildir.

7. Mirasçılık Belgesinin İptalinde Görevli ve Yetkili Mahkeme

Mirastan yoksunluk konusunda vuku bulacak hukuki ihtilaflarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. 

8. Mirasçılık Belgesinin İptalinde Yetkili Mahkeme

Mirastan yoksunluk konusunda vuku bulacak hukuki ihtilaflarda yetkili mahkeme; mirasbırakanın son yerleşim yeri veya mirasçılardan her birinin yerleşim yeri mahkemesidir. Yani bu tür hukuki uyuşmazlıklarda miras bırakanın son yerleşim yerindeki veya mirasçılardan her birinin yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açılabilecektir.