1. Vasiyetname Nedir?

Vasiyetname bir ölüme bağlı tasarruf olup, vasiyet edenin mallarının paylaşımı hakkında son isteklerini belirleyen, ölümünden sonra sonuç doğurmasını istediği irade açıklamaları içeren bir belgedir. Vasiyetname düzenlenirken uyulması gereken şekil şartları bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu’na göre vasiyetname resmi şekilde yapılabileceği gibi vasiyet edenin kendi el yazısı ile de yapılabilir. Koşullarının bulunması halinde sözlü olarak da vasiyette bulunulabilir.

2. Vasiyetname Çeşitleri Nelerdir? 

Medeni Kanunumuza göre vasiyetname 3 şekilde yapılabilmektedir. Bunlar resmi vasiyetname, el yazılı vasiyetname ve sözlü vasiyetnamedir.

2.1. Resmi vasiyetname (MK m.532-537)

Mirasbırakan, arzularını resmî memura bildirir. Bunun üzerine memur, vasiyetnameyi yazar veya yazdırır ve okuması için mirasbırakana verir. Vasiyetname, mirasbırakan tarafından okunup imzalanır. Memur, vasiyetnameyi tarih koyarak imzalar.

Vasiyetnameye tarih ve imza konulduktan hemen sonra mirasbırakan, vasiyetnameyi okuduğunu, bunun son arzularını içerdiğini memurun huzurunda iki tanığa beyan eder. Tanıklar, bu beyanın kendi önlerinde yapıldığını ve mirasbırakanı tasarrufa ehil gördüklerini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar. Vasiyetname içeriğinin tanıklara bildirilmesi zorunlu değildir.

Mirasbırakan vasiyetnameyi bizzat okuyamaz veya imzalayamazsa, memur vasiyetnameyi iki tanığın önünde ona okur ve bunun üzerine mirasbırakan vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan eder.

Bu durumda tanıklar, hem mirasbırakanın beyanının kendi önlerinde yapıldığını ve onu tasarrufa ehil gördüklerini; hem vasiyetnamenin kendi önlerinde memur tarafından mirasbırakana okunduğunu ve onun vasiyetnamenin son arzularını içerdiğini beyan ettiğini vasiyetnameye yazarak veya yazdırarak altını imzalarlar.

Fiil ehliyeti bulunmayanlar, bir ceza mahkemesi kararıyla kamu hizmetinden yasaklılar, okur yazar olmayanlar, mirasbırakanın eşi, üstsoy ve altsoy kan hısımları, kardeşleri ve bu kişilerin eşleri, resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine memur veya tanık olarak katılamazlar. Resmî vasiyetnamenin düzenlenmesine katılan memura ve tanıklara, bunların üstsoy ve altsoy kan hısımlarına, kardeşlerine ve bu kişilerin eşlerine o vasiyetname ile kazandırmada bulunulamaz.

Resmî vasiyetnameyi düzenleyen memur, vasiyetnamenin aslını saklamakla yükümlüdür.

2.2. El yazılı vasiyetname (MK m.538)

El yazılı vasiyetnamenin yapıldığı yıl, ay ve gün gösterilerek başından sonuna kadar mirasbırakanın el yazısıyla yazılmış ve imzalanmış olması zorunludur. El yazılı vasiyetname, saklanmak üzere açık veya kapalı olarak notere, sulh hâkimine veya yetkili memura bırakılabilir.

2.3. Sözlü vasiyetname (MK m.539-341)

Mirasbırakan; yakın ölüm tehlikesi, ulaşımın kesilmesi, hastalık, savaş gibi olağanüstü durumlar yüzünden resmî veya el yazılı vasiyetname yapamıyorsa, sözlü vasiyet yoluna başvurabilir. Bunun için mirasbırakan, son arzularını iki tanığa anlatır ve onlara bu beyanına uygun bir vasiyetname yazmaları veya yazdırmaları görevini yükler. Resmî vasiyetname düzenlenmesinde okur yazar olma koşulu dışında, tanıklara ilişkin yasaklar, sözlü vasiyetteki tanıklar için de geçerlidir.

Mirasbırakan tarafından görevlendirilen tanıklardan biri, kendilerine beyan edilen son arzuları, yer, yıl, ay ve günü de belirterek hemen yazar, bu belgeyi imzalar ve diğer tanığa imzalatır. Yazılan belgeyi ikisi birlikte vakit geçirmeksizin bir sulh veya asliye mahkemesine verirler ve mirasbırakanı vasiyetname yapmaya ehil gördüklerini, onun son arzularını olağanüstü durum içinde kendilerine anlattığını hâkime beyan ederler.

Tanıklar, daha önce bir belge düzenlemek yerine, vakit geçirmeksizin mahkemeye başvurup yukarıdaki hususları beyan ederek mirasbırakanın son arzularını bir tutanağa geçirtebilirler. Sözlü vasiyet yoluna başvuran kimse askerlik hizmetinde bulunuyorsa, teğmen veya daha yüksek rütbeli bir subay; Ülke sınırları dışında seyreden bir ulaşım aracında bulunuyorsa, o aracın sorumlu yöneticisi; sağlık kurumlarında tedavi edilmekteyse, sağlık kurumunun en yetkili yöneticisi hâkim yerine geçer.

Mirasbırakan için sonradan diğer şekillerde vasiyetname yapma olanağı doğarsa, bu tarihin üzerinden bir ay geçince sözlü vasiyet hükümden düşer.

3. Vasiyetnamenin İptali Sebepleri

Ölüme bağlı tasarruf niteliğinde olan vasiyetnamelerin iptali için dava açılabilecek haller Türk Medeni Kanunu’nun 557. maddesinde sayılmıştır:

Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için dava açılabilir:

3.1. Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,

Vasiyetname yapabilmek için 15 yaşını doldurmak ve ayırt etme gücüne sahip olmak gerekmektedir. Bu iki şartın yokluğunda yapılan vasiyetnameler geçersizdir.

3.2. Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucunda yapılmışsa,

Vasiyetname mirasbırakanın gerçek iradesini yansıtmalıdır. Korku, aldatma, yanılma veya zorlama mirasbırakanın iradesini sakatlayarak vasiyetnamenin geçerliliğini etkiler. İradeyi sakatlayan olguların öğrenilmesi halinde mirasbırakan hayatta ise 1 yıl içinde iptal davası açmalıdır. Süresi içinde iptal davası açılmazsa mirasbırakan söz konusu olguları kabul etmiş sayılır ve dava açma hakkını kaybeder. İradeyi sakatlayan olgular mirasbırakanın ölümünden sonra anlaşılmışsa mirasçıları olguları öğrendikten itibaren 1 yıl içinde iptal davası açabilecektir.

3.3. Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlâka aykırı ise,

Mirasbırakanın bu ahlaka aykırılığa önceden onay vermiş olmasının bir önemi olmayıp hukuka ve ahlaka aykırı koşullar veya yüklemler içeren vasiyetnameler iptale tabidir.

3.4. Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.

Vasiyetnameler malvarlığı üzerinde önemli hak ve borç doğuran belgeler olduğundan dolayı belirli ve sıkı bazı şekil şartlarına tabidirler. Kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılan vasiyetnameler geçerli değildir. 

4. Vasiyetnamenin İptali Davası

Bir vasiyetnamenin kanunda sayılan iptal sebeplerinin mevcudiyeti halinde iptali talep edilebilir. Vasiyetnamenin iptali davası ölüme bağlı tasarrufun iptalinde menfaati bulunan mirasçı ya da vasiyet alacaklısı tarafından açılabilen bir dava türüdür. Hukuka aykırı vasiyetnamenin iptali için talepte bulunulmadığı takdirde vasiyetname geçerliymiş gibi hüküm ve sonuç doğurur. İptal davası ölüme bağlı tasarrufun tamamına veya bir kısmına ilişkin olarak açılabilir.

5. Vasiyetnamenin İptali Davasında Taraflar

Ölüme bağlı tasarrufun iptalinde menfaati bulunan mirasçı ya da vasiyet alacaklısı davacı sıfatını, iptali istenen tasarrufla menfaat elde eden kimse de davalı sıfatını taşır. Bu iptal davasında ispat yükü davacının üzerinde olup ölüme bağlı tasarrufun iptalini gerektiren sebeplerin mevcudiyetini bunu iddia eden davacının ispat etmesi gerekmektedir.

İptal davası bozucu yenilik doğuran bir davadır. Bu davada alınacak karar davacı adına hüküm doğuracaktır. Menfaati ihlal edilen diğer hak sahiplerinin de hükümden etkilenmeleri için davacı sıfatı ile davaya katılmaları gerekmektedir.

6. Vasiyetnamenin İptali Davasında Zamanaşımı ve Hak Düşürücü Süreler

Medeni Kanunumuz vasiyetnamenin iptali davası için 1, 10 ve 20 yıl olarak üzere üç ayrı süre öngörmüştür. Nitekim Medeni Kanunumuzun 559. Maddesine göre;

Madde 559- İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın geçmesi tarihinin üzerinden, iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.

• 1 Yıllık Süre:  Davacı miras hakkını ve iptal sebebini öğrenmesinden itibaren 1 yıl içinde iptal davasını açmalıdır. Belirtmek gerekir ki davacı bu hususları mirasbırakanın sağlığında öğrenmiş olsa da dava açma hakkı yoktur. O halde 1 yıllık hak düşürücü süre mirasbırakanın ölümünden itibaren işlemeye başlayacaktır.

• 10 yıllık süre:  İptal davasının açılması için öngörülen 1 yıllık süre davalının iyiniyetli olması halinde vasiyetnamelerde vasiyetnamelerin açıldığı tarihten itibaren, 10 yıl geçmekle düşer. Kişi vasiyetnamenin açılmasından itibaren 10 yıl içinde iptal sebeplerini ve hak sahibi olduğunu öğrenmemişse iyiniyetli davalıya karşı dava açamaz.

• 20 yıllık süre: 10 yıl olarak belirlenmiş olan süre davalının kötüniyetli olması halinde 20 yıl olarak uygulanacaktır.

7. Vasiyetnamenin İptali Davasında Görevli Mahkeme

Vasiyetnamenin iptali davalarında görevli mahkeme, Hukuk Muhakemeleri Kanunumuzun 2. maddesine göre Asliye Hukuk Mahkemeleridir.

8. Vasiyetnamenin İptali Davasında Yetkili Mahkeme

Vasiyetnamenin iptali davasında yetkili mahkeme, mirasbırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir.

9. Yargıtay Kararları Işığında Vasiyetnamenin İptali

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 1990/2-346 E., 1990/586 K. Sayılı kararında;

‘’Vasiyetnamenin yorumunda göz önünde bulundurulması gereken kurallardan biri; ölüme bağlı tasarrufun geçerliliğini üstün tutan Favor Testemanti prensibi, diğeri de yorumun kanuni mirasçılık yararına yorumlanması ilkesidir. Bunlara göre miras bırakanın ölüme bağlı tasarruflarını iptalden çok muhafaza etmek vasiyetçinin arzu ve iradesine daha uygun düşer’’

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2014/20723 E., 2015/17293 K. Sayılı kararında;

“TMK m. 602 “vasiyet alacaklısının dava hakkı, ölüme bağlı kazandırmayı öğrenmesinin veya vasiyet borcu daha sonra muaccel olacaksa muaccel olma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.” Vasiyet alacaklısı vasiyetnameden kaynaklanan hakkını vasiyetname açılıp okunmadan kullanamaz. Vasiyet açılıp okunmadan vasiyetin yerine getirilmesi de istenemez. Yine vasiyetname açılmadan vasiyeti öğrenme koşulu da gerçekleşmeyeceğine göre zamanaşımı da işlemeye başlamaz.”

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2007/2204 E., 2007/3809 K. sayılı kararında:

‘’Ehliyetsiz kişilerin yaptığı vasiyetnameler kendiliğinden batıl olmaz. Mirasçılar vasiyetname geçersiz de olsa; miras bırakanın son arzularına saygı duyup, vasiyetnameye geçerlik tanıyabileceklerinden dava açılıp, iptal hükmü alınmadıkça bu vasiyetnameler geçerliliklerini korurlar. Dava yoluyla ölüme bağlı tasarrufun iptalini isteyebilmek için, dava tarihinde mirasçılık sıfatının kazanılmış olması şarttır. Vasiyetçi hayatta olduğu sürece, mirasçılarvasiyetnamenin iptali için dava açamazlar.’’ denilmiştir.

Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 2016/647 E., 2016/1999 K. Sayılı kararında;

“Mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin geçerli olup olmadığına bakılmaksızın hemen sulh hakimine teslimi zorunludur ve teslimden itibaren bir ay içinde açılır ve ilgililere okunur. Bu şekilde vasiyetnamenin usulünce açılıp okunma kararının kesinleşmesinden sonra vasiyetnamenin iptali için 1 yıllık hak düşürücü süre işlemeye başlar. Vasiyetnamenin iptali davasında öncelikle davaya konu vasiyetnamenin açılıp açılmadığının araştırılması gerekir ve vasiyetnamenin açılmasına dair kararın kesinleşme şerhli kararın da dosyaya konulması gerekir. “